Vĩ tuyến là gì? Cách để xác định vị trí dựa trên vĩ tuyến
Vĩ tuyến là các đường tròn trên bề mặt Trái Đất, chạy song song với đường xích đạo và cắt góc vuông với kinh tuyến. Vĩ tuyến được đánh số từ 0 đến 90 độ về phía Bắc và từ 0 đến 90 độ về phía Nam. Vĩ tuyến 0 độ được gọi là xích đạo, chia Trái Đất thành hai bán cầu – Bán cầu Bắc và Bán cầu Nam. Các vĩ tuyến khác nhau được sử dụng để xác định vị trí địa lý trên Trái Đất.
Vĩ tuyến là gì?
Trên Trái Đất, các hành tinh hay là những thiên thể hình cầu, vĩ tuyến là một vòng tròn tưởng tượng nối tất cả các điểm có cùng vĩ độ. Trên Trái đất, vĩ tuyến là vòng tròn có hướng từ đông sang tây.Vị trí trên vĩ tuyến được xác định bằng kinh độ. Một vĩ tuyến luôn vuông góc với một kinh tuyến tại giao điểm giữa chúng. Các vĩ tuyến càng gần điểm cực Trái Đất thì đường kính lại càng nhỏ.
Trên Trái Đất có 5 vĩ tuyến đặc biệt: 4 vĩ tuyến trong số đó được định nghĩa dựa vào mối liên hệ giữa góc nghiêng của Trái Đất so với mặt phẳng quỹ đạo của nó quanh mặt trời; vĩ tuyến thứ năm là xích đạo, nằm giữa hai vòng cực. Cụ thể các vĩ tuyến đó là:
- Vòng Bắc cực
- Hạ chí tuyến
- Xích đạo
- Đông chí tuyến
- Vòng Nam cực
Hạ chí tuyến và đông chí tuyến là các ranh giới ở phía bắc và phía nam của vùng đất trên Trái Đấ có thể thấy được mặt trời đi qua đỉnh đầu ít nhất một thời điểm trong năm. Vòng cực bắc và vòng cuẹc nam là ranh giới của vùng xung quanh cực Trái Đất, nơi có thể nhìn thấy Mặt Trời trong suốt ít nhất một ngày giữa mùa hè trong năm.
Các vĩ tuyến là các đường tà hành, ngoại trừ xích đạo thì chúng không phải là vòng tròn lớn nên không chứa các cung đường là quãng đường ngắn nhất giữa các điểm, ngược với những gì chúng ta nhìn thấy trên một số bản đồ. Các chuyến bay trên bắc bán cầu giữa các điểm có cùng cĩ độ sẽ đi theo đường ngắn nhất trông giống như một đường cong lệch về phía bắc trên các bản đồ.
Các cung trên vĩ tuyến Trái Đất đôi khi được dùng làm biên giới giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ. Một vài vĩ tuyến được dùng như đường biên giới:
- Biên giới giữa Canada và Hoa Kỳ hầu như nằm hoàn toàn trên vĩ tuyến 49 độ bắc, ngoại trừ phần giữa Quebec và Vermont nằm trên vĩ tuyến 45 độ bắc
- Triều Tiên và Hàn Quốc được dùng vĩ tuyến 38 độ bắc để phân chia
- Vĩ tuyến 17 độ bắc được dùng để phân chia Việt Nam theo Hiệp ước Gionevo
- Vĩ tuyến 60 độ nam được dùng để phân định biên giới cho châu Nam Cực
Có bao nhiêu kinh tuyến, vĩ tuyến trên Trái Đất
Hiện nay trên Trái Đất nếu như tính cả đường xích đạo thì có tất cả 181 đường vĩ tuyến. Các đường vĩ tuyến song song với nhau và không bao giờ cắt nhau.
Đối với đường kinh tuyến, có tất cả 360 đường kinh tuyến trên Trái Đất. Đường kinh tuyến gốc là đường kinh tuyến 0 độ và chạy qua đài thiên văn Greenwich ở Luân Đôn (Anh). Các kinh tuyến sẽ gặp nhau ở cực Bắc và cực Nam.
Tác dụng của việc xác định đường vĩ tuyến
Khi xem bản đồ hoặc mô hình quả địa cầu ta có thể nhìn thấy trên đó có những vạch ngang dọc theo quy luật, một số là đường thẳng, một số lại là đường cong. Những đường này được gọi là kinh vĩ tuyến.
Những đường này có công dụng rất lớn trong việc biểu thị bất kì vị trí ở một khu vực nào. Đặc biệt, khi ngồi máy bay đi qua vùng biển rộng lớn, sa mạc toàn cát hay những khu rừng rậm thì để xác định được vị trí hiện tại một cách chính xác thì nhất định phải dựa vào đường kinh tuyến và đường vĩ tuyến.
Phân biệt vĩ tuyến và kinh tuyến
Nhiều người thường bị nhầm lẫn giữa hai khái niệm kinh tuyến và vĩ tuyến nên gặp không ít khó khăn trong việc xác định vị trí trên bản đồ. Để có thể phân biệt một cách đơn giản, chúng ta cần nhớ các yếu tố sau:
- Có 360 kinh tuyến, trong khi đó chỉ có 181 vĩ tuyến
- Các kinh tuyến sẽ gặp nhau ở Cực Bắc và Cực Nam, còn vĩ tuyến thì sẽ song song và không bao giờ cắt nhau.
Cách xác định vị trí dựa trên kinh tuyến, vĩ tuyến
Cách xác định vị trí dựa trên kinh tuyến và vĩ tuyến thật sự rất đơn giản. Việc đầu tiên là chúng ta cần xác định được đâu là cực Bắc, cực Nam cũng như vị trí của xích đạo, kinh vĩ tuyến.
Vĩ tuyến thì sẽ song song với xích đạo; xích đạo là vĩ tuyến 0 độ, mỗi hướng về phía Nam và Bắc đề là 90 độ. Đường xích đạo xuôi về phía Nam sẽ gọi là vĩ độ Nam và xuôi về hướng Bắc gọi là vĩ độ Bắc
Kinh tuyến gốc sẽ được tính là đuòng chạy qua đài thiên văn Greenwich, xác định là kinh độ 0. Tính từ đường này về phía Đông và Tây sẽ chia đều 180 độ, phía Đông sẽ gọi là kinh Đông, phía Tây sẽ gọi là kinh Tây.
Ví dụ, khi cho bạn biết vĩ độ của Bắc Kinh là 39054′ vĩ độ Bắc, kinh độ là 16609′ kinh độ Đông thì ngay lập tức chúng ta sẽ xác định được vị trí của Bắc Kinh.
Trên đây Thiết Bị Điện Goldsun đã tổng hợp các thông tin về vĩ tuyến là gì giúp cho quý bạn đọc cung cấp các kiến thức cần thiết để áp dụng cho công việc và học tập.
