Ô nhiễm môi trường là gì? Các dạng ô nhiễm và nguyên nhân

Ô nhiễm môi trường đang diễn ra rộng khắp trên toàn thế giới, đặc biệt là ở các quốc gia có quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa mạnh mẽ. Ô nhiễm môi trường có nhiều loại và cũng xuất phát từ rất nhiều những nguyên nhân khác nhau. Để hiểu rõ hơn về thực trạng này, mời bạn hãy cùng với Thiết Bị Điện Goldsun theo dõi ngay bài viết dưới đây nhé!

Ô nhiễm môi trường là gì?

Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị ô nhiễm bởi việc đưa hóa chất gây ô nhiễm vào môi trường tự nhiên, đồng thời các tính chất vật lý, hóa học, sinh học của môi trường bị thay đổi gây tác hại tới sức khỏe con người và các sinh vật khác.

Ô nhiễm môi trường có thể ở dạng bất kỳ chất nào (rắn, lỏng hoặc khí) hoặc năng lượng (chẳng hạn như phóng xạ, nhiệt, âm thanh hoặc ánh sáng). Mặc dù ô nhiễm môi trường có thể do các sự kiện tự nhiên gây ra, nhưng đa số ô nhiễm do con người tạo nên. Ô nhiễm thường được phân loại là ô nhiễm nguồn điểm hoặc nguồn không điểm.

Năm 2015, ô nhiễm đã giết chết chín triệu người trên toàn thế giới (cứ sáu người bị nhiễm thì có một người chết). Ngoài ra, ô nhiễm còn do một số hoạt động của tự nhiên khác có tác động tới môi trường.

Biểu hiện ô nhiễm môi trường

Hiện nay vấn đề ô nhiễm ở nước ta đang ở tình trang báo động. Dường như nó xảy ra ở hầu hết các tỉnh thành. Nhất là ô nhiễm nguồn nước và ô nhiễm không khí.

Mới đây thôi, chỉ số đo được từ AQI (chỉ số chất lượng không khí) cho thấy nước ta đang ở mức độ trung bình đến có hại và có khi lại báo rất hại (từ màu cam đến màu đỏ đậm). Nguy hiểm nhất là khi có báo hiệu màu tím (rất có hại) hay là màu nâu (nguy hiểm).

Điều đó cho thấy, các nhà máy xí nghiệm mọc lên ngày càng nhiều mà chưa giám sát chặt chẽ trong khâu xử lý rác thải thải ra và lượng khói bụi thải ra ngoài môi trường chưa được xử lý.

Quá trình ô nhiễm môi trường dẫn tới nhiều hiện tượng xảy ra xung quanh chúng ta. Một số hiện tượng chúng ta có thể nhận biết được, một số khác thì phải qua quá trình biến đổi theo thời gian mới có thể nhận biết chính xác.

• Không khí ô nhiễm
• Nguồn nước bị nhiễm bẩn, nước sạch bị cạn kiệt
• Nhiệt độ tăng lên, trái đất nóng dần lên
• Băng ta, nước biển dâng cao
• Lũ lụt, sạt lở diễn ra thường xuyên và nghiêm trọng hơn
• Đất đai bị bạc màu, nghèo chất dinh dưỡng, nhiễm mặn
• Khí hậu thay đổi ngày càng khắc nghiệt hơn, xuất hiện hạn hán, mưa đá, tuyết rơi…
• Thêm nhiều bệnh tật lạ và nguy hiểm
• Sâu bệnh tấn công mùa màng và ngày càng khó điều trị

Các dạng ô nhiễm chính

Sau đây là các dạng ô nhiễm môi trường

Ô nhiễm môi trường đất

Ô nhiễm môi trường đất là hậu quả do các hoạt động của con người làm thay đổi các nhân tố sinh thái vượt qua những giới hạn sinh thái của các quần xã sống trong đất.

Môi trường đất là nơi trú ngụ của con người và hầu hết các sinh vật cạn, là nền móng cho các công trình xây dựng dân dụng, công nghiệp và văn hóa của con người. Đất là một nguồn tài nguyên quý giá, con người sử dụng tài nguyên đất vào hoạt động sản xuất nông nghiệp để đảm bảo nguồn cung cấp lương thực thực phẩm cho con người.

Nhưng với nhịp độ gia tăng dân số và tốc độ phát triển công nghiệp và hoạt động đô thị hoá như hiện nay thì diện tích đất canh tác ngày càng bị thu hẹp, chất lượng đất ngày càng bị suy thoái, diện tích đất bình quân đầu người giảm. Riêng chỉ với ở Việt Nam, thực tế suy thoái tài nguyên đất là rất đáng lo ngại và nghiêm trọng.

Ô nhiễm môi trường nước

Ô nhiễm môi trường nước là sự biến đổi theo chiều tiêu cực của các tính chất vật lý – hóa học – sinh học của nước, với sự xuất hiện các chất lạ ở thể lỏng, rắn làm cho nguồn nước trở nên độc hại với con người và sinh vật. Làm giảm độ đa dạng các sinh vật trong nước. Xét về tốc độ lan truyền và quy mô ảnh hưởng thì ô nhiễm nước là vấn đề đáng lo ngại hơn ô nhiễm đất.

Nước bị ô nhiễm là do sự phú dưỡng xảy ra chủ yếu ở các khu vực nước ngọt và các vùng ven biển, vùng biển khép kín. Do lượng muối khoáng và hàm lượng các chất hữu cơ quá dư thừa làm cho các quần thể sinh vật trong nước không thể đồng hóa được. Kết quả làm cho hàm lượng ôxy trong nước giảm đột ngột, các khí độc tăng lên, tăng độ đục của nước, gây suy thoái thủy vực. Ở các đại dương là nguyên nhân chính gây ô nhiễm đó là các sự cố tràn dầu.

Ô nhiễm nước có nguyên nhân từ các loại hóa chất, chất thải từ các nhà máy, xí nghiệp thải ra sông, ra biển, đại dương mà chưa qua xử lý; các loại phân bón hoá học và thuốc trừ sâu dư thừa trên đồng ruộng ngấm vào nguồn nước ngầm và nước ao hồ; nước thải sinh hoạt được thải ra từ các khu dân cư ven sông gây ô nhiễm trầm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân, sinh vật trong khu vực.

Các loại chất độc hại đó lại bị đưa ra biển và là nguyên nhân xảy ra hiện tượng “thủy triều đỏ”, gây ô nhiễm nặng nề và làm chết các sinh vật sống ở môi trường nước. Trong những năm gần đây, có hiện tượng gọi là sa mạc hóa biển do ô nhiễm mà ra. Chúng ta cần khắc phục điều này thật nhanh chóng để bảo vệ hệ sinh thái biển.

Ô nhiễm môi trường không khí

Ô nhiễm môi trường không khí là sự có mặt một chất lạ hoặc một sự biến đổi quan trọng trong thành phần không khí, làm cho không khí không sạch hoặc gây mùi khó chịu, giảm thị lực khi nhìn xa do bụi.

Hiện nay, ô nhiễm khí quyển là vấn đề thời sự nóng bỏng của cả thế giới chứ không phải riêng của một quốc gia nào. Môi trường khí quyển đang có nhiều biến đổi rõ rệt và có ảnh hưởng xấu đến con người và các động thực vật. Ô nhiễm khí đến từ con người lẫn tự nhiên.

Hàng năm con người khai thác và sử dụng hàng tỉ tấn than đá, dầu mỏ, khí đốt. Đồng thời cũng thải vào môi trường một khối lượng lớn các chất thải khác nhau như: chất thải sinh hoạt, chất thải từ các nhà máy và xí nghiệp làm cho hàm lượng các loại khí độc hại tăng lên nhanh chóng.

Các loại ô nhiễm khác 

• Ô nhiễm phóng xạ là do các hoạt động của con người như khai thác, xử lý vật liệu phóng xạ, xử lý và lưu trữ chất thải phóng xạ,… gây ra. Làm gia tăng mức độ bức xạ tự nhiên, ảnh hưởng đến sức khỏe của cơ thể (gây nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn thậm chí là ung thư da, ung thư xương,…).
• Ô nhiễm tiếng ồn bao gồm tiếng ồn do xe cộ, máy bay, tiếng ồn công nghiệp.
• Ô nhiễm điện từ trường (hay ô nhiễm bức xạ điện từ) là do các loại sóng hay bức xạ từ trường như sóng điện thoại, truyền hình,… tồn tại với mật độ lớn. Các loại bức xạ này gây ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất, gây tác động đến việc phát triển các khối u, ung thư trong não.
• Ô nhiễm ánh sáng là do hiện nay con người đã sử dụng các thiết bị chiếu sáng một cách lãng phí ảnh hưởng lớn tới môi trường như ảnh hưởng tới quá trình phát triển của động thực vật.

Nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường 

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường như:

Do các yếu tố tự nhiên

• Sạt lở đất đồi núi, bờ sông cuốn vào dòng nước bùn, đất, mùn,… làm giảm chất lượng của nước.
• Khói bụi từ sự phun trào núi lửa theo nước mưa rơi xuống.

• Ô nhiễm môi trường nước cũng là do sự hòa tan nhiều chất muối khoáng có nồng độ quá cao, trong đó có chất gây ung thư như Asen, Fluor và các chất kim loại nặng…
• Sự phân hủy xác các sinh vật sống thành chất hữu cơ bị ngấm xuống đất, lâu dần ngấm tới mạch nước ngầm, hoặc xác chết các sinh vật trôi nổi cũng khiến nguồn nước bị ô nhiễm trực tiếp. Đặc biệt, với một hệ thống nối liền của các dòng chảy ao hồ, kênh rạch,… khi các thiên tai, thảm họa thiên nhiên xảy ra như lũ lụt, mưa bão,… rác thải sẽ dễ dàng bị cuốn trôi và phát tán nhanh chóng, khó khống chế.

Do tác nhân con người

• Từ sinh hoạt hàng ngày gây ra ô nhiễm môi trường: Hàng ngày, con người sử dụng nước cho rất nhiều hoạt động khác nhau, từ các cá nhân đến các cơ quan, khách sạn, nhà hàng, bệnh viện.
• Nước từ các hoạt động này đều chứa các chất thải với thành phần dễ phân hủy, dầu mỡ, chất rắn, vi khuẩn  thường không được xử lý mà thải trực tiếp ra các ao, hồ, sông,…
• Chất thải nông nghiệp góp phần gây ra ô nhiễm môi trường lớn: Các chất thải từ phân, nước tiểu gia súc, phân bón, hóa chất,… thường không được thu gom, xử lý. Những chất này có thể gây ô nhiễm nguồn nước mặt và nước ngầm.
• Chất thải công nghiệp gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa từ lâu đã trở thành xu hướng phát triển chung của mỗi quốc gia. Lượng chất thải từ các hoạt động này là vô cùng lớn thành phần có sự khác biệt với mỗi ngành nghề sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên mức độ gây nguy hiểm thì tất cả đều có.

Do các chất thải từ phương tiện giao thông

Trong tổng lượng chất thải gây ô nhiễm môi trường, khí thải từ các phương tiện giao thông cơ giới đường bộ chiếm vị trí hàng đầu hiện nay. Trong các loại phương tiện tham gia giao thông, xe mô tô, xe gắn máy chiếm tỷ lệ lớn nhất và cũng là nguồn chất thải gây ô nhiễm lớn nhất.

Bởi theo các chuyên gia thì các phương tiện giao thông sử dụng loại xăng và dầu diesel làm nhiên liệu, quá trình rò rỉ, bốc hơi cũng như đốt cháy nhiên liệu dẫn tới phát sinh nhiều các loại khí độc như: VOC, Benzen, Toluen…

Do chất thải ở các xí nghiệp nhà máy

Do chi phí đầu tư các trang thiết bị, ứng dụng xử lý chất thải, khí thải không hề nhỏ nên rất ít công ty có biện pháp xử lý, hoặc thậm chí họ có xây dựng các khu vực xử lý thì vẫn có một phần nào đó được xả trực tiếp ra môi trường do lượng chất thải quá lớn, không xử lý hết được.

Do chất độc hóa học, chất bảo vệ thực vật

Đặc biệt, các loại thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật được sử dụng rộng rãi. Chai lọ, bao, bao bì để chứa các loại thuốc này sau khi sử dụng hay được người dùng vất lung tung, thậm chí vất trực tiếp xuống nước. Lượng hoá chất tồn dư sẽ ảnh hưởng đến chất lượng nước khi nó ngấm vào nước ngầm cũng như đất ở nơi đó.

Sử dụng các nguyên liệu hóa thạch để đun nấu

CO2 chính là nguyên nhân chính gây nên hiệu ứng nhà kính hàng đầu, được mô tả như là ô nhiễm khí hậu tồi tệ nhất. Và hiện nay hàng tỷ tấn CO₂ được thải ra hàng năm tới môi trường bằng việc đốt các nhiên liệu hóa thạch. Hiện nay nồng độ CO₂ trong khí quyển của trái đất ngày một tăng, vì thế cần có những biện pháp để giảm thiểu khí này ra ngoài môi trường sống.

Do phóng xạ

Chất phóng xạ cũngJ là nguyên nhân gây nên tình trạng ô nhiễm môi trường, chúng được tạo ra bởi các vụ nổ hạt nhân, chiến tranh và các quá trình tự nhiên như phân rã phóng xạ của radon.

Hậu quả của ô nhiễm môi trường

Hậu quả ô nhiễm môi trường ảnh hưởng nghiêm trọng đến:

Sức khỏe con người

Ô nhiễm không khí có thể giết chết nhiều cơ thể sống trong đó có con người. Ô nhiễm ôzôn có thể gây bệnh đường hô hấp, bệnh tim mạch, viêm họng, đau ngực, tức thở.

Ô nhiễm nước gây ra xấp xỉ 14.000 cái chết mỗi ngày, chủ yếu do ăn uống bằng nước bẩn chưa được xử lý ở các nước đang phát triển. Ước tính có khoảng 500 triệu người Ấn Độ không có nhà vệ sinh đúng cách, và khoảng 580 người Ấn Độ chết mỗi ngày vì ô nhiễm nước. Gần 500 triệu người Trung Quốc thiếu nguồn nước uống an toàn.

Một phân tích năm 2010 ước tính rằng 1,2 triệu người chết sớm/yểu một năm ở Trung Quốc do ô nhiễm không khí. Năm 2007, ước tính ở Ấn Độ, ô nhiễm không khí được tính là gây nên 527.700 ca tử vong. Các nghiên cứu ước tính số người chết hàng năm ở Hoa Kỳ có thể hơn 50.000. Các chất hóa học và kim loại nặng nhiễm trong thức ăn nước uống có thể gây ung thư không thể chữa trị.

Hệ sinh thái

• Lưu huỳnh dioxide và các oxide của nitơ có thể gây mưa acid làm giảm độ pH của đất.
• Đất bị ô nhiễm có thể trở nên cằn cỗi, không thích hợp cho cây trồng. Điều này sẽ ảnh hưởng đến các cơ thể sống khác trong lưới thức ăn.
• Khói lẫn sương làm giảm ánh sáng mặt trời mà thực vật nhận được để thực hiện quá trình quang hợp.
• Các loài động vật có thể xâm lấn, cạnh tranh chiếm môi trường sống và làm nguy hại cho các loài địa phương, từ đó làm giảm đa dạng sinh học.
• Khí CO2 sinh ra từ các nhà máy và các phương tiện qua lại còn làm tăng hiệu ứng nhà kính, làm Trái Đất ngày một nóng dần lên, các khu sinh thái sẵn có dần bị phá hủy.

Các biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường

Một số giải pháp mà chúng ta có thể áp dụng để cải thiện chất lượng môi trường như:

• Vứt rác đúng nơi quy định, phân loại và xử lý rác thải trước khi xả ra bên ngoài môi trường.
• Hạn chế sử dụng các sản phẩm làm từ nhựa, chuyển dịch xu hướng sang sử dụng các sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên, dễ phân hủy.
• Không sử dụng các hóa chất tẩy rửa có nồng độ mạnh, giảm thiểu việc sử dụng thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu trong trồng trọt.
• Tích cực dọn dẹp, vệ sinh nhà cửa và khu vực sinh sống. Trồng thêm cây xanh, góp phần phủ xanh đất trống đồi trọc.
• Nâng cao ý thức và tuyên truyền ý bảo vệ môi trường cho người dân.
• Xử lý triệt để các hành vi xả thải chưa qua xử lý ra bên ngoài môi trường. Đặc biệt là ở các khu vực nhà máy sản xuất, xí nghiệp,…

Thực trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam hiện nay

Đến năm 2022, thực trạng ô nhiễm môi trường tại Việt Nam đang ở mức “báo động” do chúng ta đang hội nhập kinh tế toàn cầu. Các khi công nghiệp, khu độ thị mọc lên như nấm trên cả nước.

Theo số liệu thống kê cho thấy, trong tổng số 183 khu sản xuất công nghiệp thì có đến 60% chưa có hệ thống xử lý nước thải, khí thải và rác thải, gây ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng đến nước sinh hoạt của người dân.

Mặt khác, tại các khu đô thị thì chỉ có khoảng 60 – 70 % chất thải rắn được thu gôm, các nguồn thoát nước, xử lý nước thải, chất thải chưa được xử lý dẫn đến ô nhiễm nguồn nước.

Như vậy, hầu hết lượng nước thải công nghiệp, nước thải sinh hoạt chưa được xử lý đã đổ thẳng ra sông, cống thoát nước gây ảnh hưởng đến môi trường sống của chúng ta.

Hy vọng, bài viết trên đây đã mang được đến cho bạn cái nhìn tổng quan về ô nhiễm môi trường là gì cùng với những biểu hiện, nguyên nhân và hậu quả về ô nhiễm môi trường. Hãy cùng Thiết Bị Điện Goldsun chung tay bảo vệ môi trường sống xunh quanh chúng ta.