Lốc xoáy là gì? Nguồn gốc và nguyên nhân của lốc xoáy

Lốc xoáy là một hiện tượng thời tiết mạnh mẽ và nguy hiểm. Đây là một cơn gió xoáy rất mạnh, có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho môi trường xung quanh. Lốc xoáy có thể phá hủy các công trình nhân tạo, nhà cửa, và gây nguy hiểm cho con người. Hôm nay hãy cùng mình tiềm hiểu thêm về hiện tượng này nhé!

Lốc xoáy là gì?

Từ điển khí tượng học đã định nghĩa lốc xoáy hay vòi rồng là một cột khí xoáy dữ dội, sẽ hút từ bề mặt đất lên đám mây vũ tích, tạo thành hình giống như một cái phễu di động lủng lẳng từ một đám mây, trông giống như cái vòi vậy. Có thể hiểu đơn giản là, để cho một cơn lốc được phân loại là một cơn lốc xoáy thì nó phải vừa được tiếp xúc với mặt đất và đám mây.

Lốc xoáy hay vòi rồng trong tiếng Anh là tornado hoặc twister. Hiện tượng lốc xoáy là hiện tượng một luồng không khí xoáy tròn mở rộng ra từ một đám mây dông dài xuống tới mặt đất.

Nguồn gốc tên gọi “Lốc xoáy”

Đó là hiện tượng gió xoáy rất mạnh, phạm vi đường kính rất nhỏ, hút từ bề mặt đất lên đám mây vũ tích, tạo thành hình như cái phễu di động, trông giống như cái vòi, nhưng từ trên bầu trời thò xuống nên dân ta “tôn kính” gọi là “vòi rồng” (mà không gọi là vòi voi chẳng hạn), chứ thực tế không có con rồng nào cả. Rất thú vị là không phải chỉ có dân ta “tôn kính” gọi nó là vòi rồng mà cả ở Trung quốc người ta cũng gọi là vòi rồng (âm Hán-Việt là “lục long quyển”). Còn tiếng Anh thuật ngữ đó là “Tornado” có nguồn gốc từ tiếng Tây Ban Nha hay Bồ Đào Nha, đều có nghĩa là “quay” hay “xoáy” (gió xoáy).

Nguyên nhân hình thành lốc xoáy

Nguyên nhân hình thành nên hiện tượng vòi rồng là do khí nóng ẩm từ các vịnh thổi vào gặp không khí lạnh và khô từ núi thổi ra gây nên xung đột hình thành ra lốc xoáy. Rất nhiều cơn bão cũng được hình thành từ những điều kiện tương tự nhưng lại không bao giờ tạo ra được lốc xoáy.

Lốc xoáy được phát triển từ một cơn dông, thường từ những ổ dông rất mạnh hay siêu mạnh, nên ở đâu có cơn dông dữ dội là ở đó có thể sẽ có lốc xoáy, song nó rất hiếm xảy ra.

Cũng có khi vòi rồng được sinh ra từ một dải gió giật mạnh (còn được gọi những đường tố) hay từ một cơn bão. Người ta cho rằng khi không khí lạnh ở lớp bên trên đè lên lớp không khí nóng ở phía dưới, không khí nóng sẽ bị cưỡng bức trở nên chuyển động rất mạnh. Nhưng khi lốc xoáy xảy ra ở trên mặt nước thì thường lại không thấy đối lưu và cũng không nhìn ra được sự khác biệt nhiệt độ giữa các lớp. Lốc xoáy xảy ra trên mặt nước, vòi rồng trên biển hay còn được gọi là vòi rồng nước hay vòi rồng hút nước vì nó giống như đang hút nước lên trời. Đến nay nguyên nhân hình thành nên lốc xoáy con người vẫn chưa thể hoàn toàn hiểu được hết.

Tuy vậy, phần lớn lốc xoáy đều được hình thành từ một dạng mây dông đặc biệt là mây dông tích điện. Một đám mây có thể kéo dài trong nhiều giờ, xoáy tròn trong vùng có đường kính từ 10 cho đến 16km, di chuyển được hàng trăm dặm và sinh ra vô số các ống hút khổng lồ. Nguồn gốc sâu xa của chúng là vùng khí hậu có luồng khí nóng đi lên và gặp luồng khí lạnh đi xuống.

Đầu tiên sẽ là quá trình tương tác giữa các cơn dông có chiều lên trên và gió. Sự tương tác này sẽ làm cho tầng khí nóng ở dưới di chuyển lên trên bằng cách xoay tròn trong không trung.

Tiếp đó là sự phát triển của các dòng khí lạnh di chuyển theo hướng đi xuống mặt đất ở phía bên kia của cơn bão. Vận tốc của dòng khí đi xuống có thể lên đến hơn 160km/h.

Đặc điểm của lốc xoáy

Đường kính của lốc xoáy có thể thay đổi liên tục từ vài chục mét cho tới vài kilômét. Nhưng đa số các lốc xoáy có đường kính nhỏ vào khoảng 50 m.

Trên đường di chuyển nó có thể cuốn theo hoặc phá hủy mọi thứ, kể cả những ngôi nhà gạch xây kiên cố rồi sẽ ném xuống ở một khoảng cách sau đó, nên lốc xoáy được đánh giá là hiện tượng khí tượng đặc biệt nguy hiểm.

Nhìn từ xa lốc xoáy có thể có là màu đen hoặc trắng, tuỳ thuộc vào những thứ mà nó cuốn theo. Khi lốc xoáy xuất hiện ở trên các đại dương, hình thành nên vòi rồng, thường sẽ hút bụi nước lên cao tạo thành các cây nước (waterspouts) nặng đến hàng chục tấn. Vòi rồng nước, vòi rồng hút nước chính là vòi rồng trên biển.

Một trận lốc xoáy thường kéo dài bao lâu? Lốc xoáy có thể kéo dài từ vài giây cho đến hơn 1 giờ đồng hồ, nhưng hầu hết các cơn lốc xoáy thường xảy kéo dài chưa tới 10 phút. Trong lịch sử, có rất nhiều cơn lốc xoáy có “tuổi thọ” lâu cao được ghi nhận. Năm 2013, có một trận lốc xoáy kinh hoàng kéo dài đến hơn 40 phút đã xảy ra tại bang Oklahoma đã cướp đi sinh mạng của nhiều người.

 Âm thanh của lốc xoáy nghe như thế nào? Còn tùy thuộc vào việc lốc xoáy tấn công cái gì, cuốn theo cái gì quy mô nó như thế nào hay cường độ mạnh hay yếu ra sao…  m thanh lốc xoáy thường được nghe nhất là nghe như những tiếng đùng đùng liên tục, giống như âm thanh khi tàu hỏa sắp đến. Đôi khi lốc xoáy còn tạo ra tiếng ồn lớn như tiếng thác nước đổ hay tiếng ồn mở cửa kính ô tô khi xe chạy với tốc độ cực nhanh.

Lốc xoáy có những cấp độ nào?

Cấp độ của một trận lốc xoáy được xếp theo thang độ F0- F5 theo mức độ thiệt hại mà nó đã gây ra.

• F0: Lốc xoáy có cường độ yếu, tốc độ gió chỉ khoảng 64 – 116km/h, chỉ gây ra thiệt hại nhẹ như bẻ gãy cành cây, cần ăng-ten,…
• F1: Lốc xoáy có cường độ trung bình, với tốc độ gió khoảng 117 – 180km/h, có thể giật tung các mái nhà, bẻ gãy các cột đèn đường, làm lật xe.
• F2: Lốc xoáy cấp độ này gây ra thiệt hại đáng kể, với tốc độ gió lớn khoảng 181 – 253k/h, có thể thổi bay các mái nhà, làm bật gốc các cây lớn hay làm lật các toa chở hàng.
• F3: Lốc xoáy này có cường độ mạnh và gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng, với tốc độ gió 254-332km/h, có thể làm lật các mái nhà, gây đổ tường, nhấc bổng xe ô tô lên khỏi mặt đất, làm các cây to bật gốc rễ.
• F4: Lốc xoáy này với tốc độ gió 333 – 418km/h có một sức mạnh hủy diệt, có thể phá hủy các ngôi nhà có nền móng không chắc chắn, cuốn bay ô tô.
• F5: Lốc xoáy với tốc độ gió từ 419 – 512 km/h sẽ có sức hủy diệt không thể tưởng tượng nổi, có thể thổi bay các ngôi nhà xây kiên cố, nhấc bổng và ném ô tô xa đến hàng trăm mét, làm các cây cổ thụ bật cả gốc.

Lốc xoáy – Vòi rồng sẽ gây ra những hậu quả gì?

Hậu quả do cơn lốc xoáy gây ra là rất nghiêm trọng cho các địa phương nơi nó đi qua. Càng xảy ra nhiều lốc xoáy và nhất là các cơn lốc xoáy cấp mạnh thì thiệt hại về người cũng như tài sản về cơ sở hạ tầng là càng lớn.

Từ các con số thống kê cho thấy Hoa Kỳ là quốc gia chịu nhiều trận lốc xoáy nhất trong một năm nhất. Con số trung bình là khoảng hơn 800 cơn lốc xoáy hoạt động tại đây trong một năm, làm cho ít nhất 50 thiệt mạng. Và số lốc xoáy với  cấp F5 chiếm 0,1% tổng số.

Australia là quốc gia xếp thứ hai. Một số nước khác cũng thường có tỷ lệ lốc xoáy cao như Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Anh và Đức.

Do di chuyển với một tốc độ rất nhanh, cùng với gió xoáy, lốc xoáy dường như đã phá hủy hết mọi thứ trên đường đi của nó. Với những lốc xoáy nhỏ thì sẽ phá hủy các biển báo hiệu giao thông, những nhà có kiến trúc không vững chãi. Những trận mạnh thì có thể cuốn bay cả những chiếc ô tô hay những căn nhà kiên cố, phá hủy những cây cầu… và cuốn theo cả con người, con vật trên đường đi của chúng.

Trên đây Thiết Bị Điện Goldsun đã tổng hợp các thông tin về Lốc xoáy là gì giúp cho quý bạn đọc cung cấp các kiến thức cần thiết để áp dụng cho công việc và học tập.